فلسفه، ادبیات و مذاهب شرقی و غربی آکنده از توصیف حالات مختلف خلسه، جذبه و انفکاک خود بخود در هر دو گروه درمانگر و درمانجو است. اولین کاربردهای اصول هیپنوز به قدمت نخستین تلاش های بشر برای درمان بوده است. گلاسنر می نویسد: «گرچه نمی توان با اطمینان ادعا کرد که در انجیل و تورات به هیپنوز اشاره شده، امّا در این مکتب آسمانی پدیده هایی تشریح شده اند که ما امروزه آن ها را مشابه فرایندهای هیپنوتیزمی و اصول القا می دانیم. موسِس قدیمی ترین آثار به جا مانده از جلسات هیپنوز را بر روی یک سنگ یادبود مصری متعلق به زمان فرمان روایی راس دوازدهم (حدود 3000 سال پیش) یافت. به عقیده مک هاوک در مراسم مذهبی یونان باستان (موسوم به خواب معبد)، که بیماران را برای درمان به زیارت گاه هایی به نام معبد خواب می بردند، همان اصولی مورد استفاده بوده که امروزه در هیپنوز به کار می روند. همین محقق در مقاله دیگری می نویسد: «شکسپیر بیش از یک قرن قبل از مسمر، حالات تغییر یافته ای از هوشیاری مشابه هیپنوز را توصیف کرده است».

هیپنوتیزم روش درمانی جدیدی نیست، و از دیر باز شناخته شده است. Selts (از اقوام اروپای غربی) و Druids (کاهنان سلتی) هیپنوتیزم را بکار می بردند. مصریها پرستشگاه های خواب دایر کرده بودند که در آن اماکن تلقینات درمانی به بیماران داده می شد. در بخشهای زیادی از انجیل به پدیدۀ هیپنوتیزم اشاراتی شده است. قبائل اولیۀ بشری نیز جادوگرانی داشتند که با اجرای مراسم خاص و استفاده از خواب درمانی و تلقین به درمان بیمارن می پرداختند.

ابوعلی سینا

پاراسلسوس

پدر گاسنر

فرانتس آنتون مسمر

مارکی دوپوئیسگور

آبه فاریا

جان الیوتسون

جیمز اِزدِیل

جیمز برید

ژان مارتن شارکو

 ایپولیت برنهایم  وآمبروئاز آگوست لیبو

دیوید المان

امیل کوئه

زیگموند فروید

ارنست زیمل

تاریخچه هیپنوتیزم در ایران

تاریخچه هیپنوتیزم در ایران