مكانيسم عمل هيپنوز خيلي شبيه كار ذره‌بين است كه اشعه‌هاي خورشيد را بر روي يك نقطه متمركز مي‌كند و اين تمركز، قدرت اشعة خورشيد را افزايش مي‌دهد و زماني كه اشعة خورشيد متمركز شد قدرت سوزاندن كاغذ، چوب و توليد آتش را دارد، مشابه اين عمل زماني است كه ما ذهن خود را متمركز يك مسئله مي‌كنيم كه به ما اجازه مي‌دهد از ذهن خود به صورت بسيار قوي‌تر استفاده كنيم. يكي از راه‌هاي بسيار مؤثر و متداول در هيپنوز، استفاده از قدرت تخيل و تصويرسازي است. تخيل مي‌تواند خودبه‌خود تأثير گذار باشد ولي موقعي كه از تجسم در حالت تمركز كامل استفاده كنيم؛ كه حالت ”هيپنوز“ ناميده مي‌شود؛ مي‌تواند بازهم قدرتمندتر عمل كند.
به عنوان مثال اگر تصور كنيم كه در جايي آرام و دلپذير هستيم عمق آرامش وجود ما و حالت راحتي بيشتر مي‌شود. بيماراني كه به سردرد ميگرني دچار هستند، مي‌توانند احساس گرما در كنار شومينه و گرم كردن دست‌هايشان را با آتش شومينه تصور كنند و معمولاً با اين تصور، درجه حرارت در دستان بيمار افزايش مي‌يابد.
به نظر مي‌رسد در حالت هيپنوز، ضمير ناخودآگاه مي‌داند با اين تصوير چه كار كند كه باعث شود تقسيم خون در بدن به گونه‌اي صورت گيرد كه فشار خون از روي رگ‌هاي خوني سر بيمار ميگرني، برداشته شود و باعث تسكين سردرد گردد.
بسياري از مردم بدون اينكه بدانند -از روي ناآگاهي- از خلسه در جهت منفي استفاده مي‌كنند؛ به عنوان مثال بارها براي همة ما پيش آمده كه با خود در درون خود به صورت بسيار انتقادآميزي صحبت مي‌كنيم و خود را تحقير مي‌كنيم و به محاكمه مي‌كشيم. در حقيقت در اين حالت با مغزي بسيار مشغول و كاملاً متمركز به درون خود، ما در هيپنوز خفيف به سر مي‌بريم؛ لذا بسيار مهم است كه بدانيم تفكرات و تصويرسازي ذهني و صحبت‌هاي دروني مي‌توانند مثبت و بسيار كمك كننده و يا در خلاف جهت سازندگي و پيشرفت باشند.
هيپنوز، روشي است كه به شما مي آموزد چگونه فكر و ذهنتان را متمركز كنيد و سپس از تصورات ذهني و فكري در جهت به حركت در آوردن احساساتتان و تغيير شخصيت و رفتار استفاده كنيد. به عبارت ديگر با استفاده از هيپنوز شما دنياي درون خود را عوض مي‌كنيد. زماني كه شما طرز تفكرتان را عوض كرديد، مسائل و امور اطراف خود را به گونه‌اي جديد تصور مي‌كنيد و آن، زماني است كه رفتار و احساسات شما در حال تغيير است.
ما معمولاً حدود 5 تا 10 درصد از توان ذهني خود را استفاده مي‌كنيم. هيپنوز حالت متمركزي از توجه است كه به شما امكان مي‌دهد از توانايي و قدرت ذهن، بيشتر استفاده كنيد و در واقع از ذهن و قدرت دروني خود استفادة بهينه و جهت‌دار نماييد. لذا هيپنوز كمك بزرگي به كنترل شخصي و اعتماد به نفس دروني است. اگر چه همانند ساير امور در زندگي، در مي‌يابيم كه مردم استعدادهاي متفاوتي در مورد هيپنوز دارند. بعضي افراد به‌صورت طبيعي استعداد هنري بيشتري دارند. براي اين افراد نقاشي كشيدن و طراحي كردن در هيپنوز بسيار آسان به‌نظر مي‌رسد. گروه ديگر از افراد استعداد ورزشي، مكانيكي و موسيقي بيشتري دارند. درمي‌يابيم كه اگر چه بيشتر مردم استعدادهاي فردي و اختصاصي در هيپنوز دارند تقريباً همه مي‌توانند هيپنوتيزم شوند. پديده‌هاي هيپنوتيزمي بسيار متفاوت هستند، بيشتر مردم بعضي از اين پديده‌ها را بسيار خوب تجربه مي‌كنند و در بقية پديده‌ها بيشتر، تجربه متوسط دارند. يك نقطة بسيار مهم و قابل توجه اين است كه شما همه با هم متفاوت هستيد و همه تجربيات يكساني در هيپنوز نداريد. لذا زماني كه هيپنوز را آغاز كرديد خود در مي‌يابيد كه چه چيز براي شما طبيعي و لذت‌بخش است، بدون اينكه نگران باشيد كه آيا احساسات شما با ديگران يكسان است و يا خير. به عبارت ديگر، هيپنوز يك مسئلة كاملاً شخصي است و در افراد مختلف كاملاً متفاوت است؛ لذا اجازه دهيد مسائل به روشي كه براي شما طبيعي است، اتفاق بيفتند به عنوان مثال در تصورسازي و استفاده از ذهن، بعضي افراد مي‌توانند چيزهايي ببينند و يا بشنوند و حس‌هاي فيزيكي مختلفي را احساس كنند و حتي طعم خاصي را احساس كنند و يا بوي خاصي را استشمام كنند، اگر چه بيشتر مردم معمولاً يكي دو حس را به خوبي احساس مي‌كنند و با آن رابطه برقرار مي‌كنند.